TÜİK İSTATİSTİKLERİ MUŞ'UN SORUNLARINI ORTAYA KOYDU: GÖÇ, EĞİTİM VE İŞSİZLİK
TÜİK verileri, Muş'un sosyoekonomik yapısında öne çıkan sorunları gözler önüne serdi. Rapora göre kentte nüfus azalırken göç hızla artıyor, işsizlik oranı Türkiye ortalamasının iki katını aşıyor ve eğitimde okullaşma oranları düşük seviyelerde kalıyor.
Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) Van Bölge Müdürlüğü'nün yayımladığı son rapor, Muş'un sosyal ve ekonomik yapısına dair önemli bilgiler ortaya koydu. Verilere göre kentte nüfus azalıyor, işsizlik yüksek seviyelerde seyrederken, eğitim ve sağlık alanlarında da Türkiye ortalamasının altında kalındı.
Nüfus ve göç
2024 yılı itibariyle Muş'un nüfusu 359 bin 808 olarak kaydedildi. Kentin nüfusu son yıllarda düşüş eğilimi gösterirken, yıllık nüfus artış hızı 2023-2024 döneminde eksi 19,1 olarak belirlendi. Türkiye genelinde nüfus yoğunluğu kilometrekare başına 111 kişi iken, Muş'ta bu rakam 50 kişi olarak açıklandı. Ortalama hanehalkı büyüklüğü ise Türkiye'de 3,11 kişi iken, Muş'ta 4,20 kişiye ulaştı.
Muş'un göç bilançosu da olumsuz tabloyu ortaya koydu. 2024 yılında kente 12 bin kişi göç ederken, 22 bin 900 kişi göç etti. Böylece net göç eksi 10 bin 900 olarak kaydedildi. Göç eden nüfusun önemli bir bölümünü lise ve üniversite mezunları oluşturdu.
Eğitimde tablo
Muş'ta okuryazarlık oranı 2023 yılında yüzde 94,62 olurken, Türkiye ortalaması yüzde 97,64 seviyesinde gerçekleşti. Net okullaşma oranı ilkokulda yüzde 95, ortaokulda yüzde 88,2, ortaöğretimde ise sadece yüzde 79,6 oldu. Bu oranlar, hem Türkiye hem de bölge illerinin gerisinde kaldı.
Öğretmen başına düşen öğrenci sayısı ilkokullarda 15, ortaokullarda 14, liselerde ise 15 olarak kaydedildi. Derslik başına düşen öğrenci sayısı ise ilköğretimde 22, ortaöğretimde 24 oldu. Bu rakamlar, eğitim altyapısında ciddi sıkıntıların devam ettiğini gösterdi.
Sağlık hizmetleri
Sağlık alanında da Türkiye ortalamasının gerisinde kalındı. 2023 verilerine göre Muş'ta her bir hekime 840 kişi, her bir hemşireye ise 447 kişi düşüyor. Yatak başına düşen kişi sayısı ise 530 oldu. Ölüm nedenlerinde dolaşım sistemi hastalıkları ve tümörler ilk sıralarda yer aldı.
Doğum, evlilik ve boşanma
Muş'ta kaba doğum hızı 2024 yılında binde 17,9 olarak gerçekleşti. Bebek ölüm hızı ise 2023 yılında binde 13,9 oldu. Evlenme hızları da azalma eğilimi gösterdi. 2024'te kaba evlenme hızı binde 5,71 iken, boşanma hızı binde 0,55 seviyesinde kaydedildi. Kadınlarda ortalama ilk evlenme yaşı 23,9, erkeklerde ise 27,7 oldu.
İşgücü ve istihdam
İşsizlik Muş'un en önemli sorunlarından biri olarak öne çıktı. 2024 verilerine göre işsizlik oranı yüzde 18,3, istihdam oranı yüzde 35,3, işgücüne katılma oranı ise yüzde 43,1 oldu. Türkiye genelinde işsizlik yüzde 8,7 iken, Muş'un oranı bunun iki katından fazla gerçekleşti.
İstihdam edilenlerin sektörel dağılımında tarım yüzde 23,2, sanayi yüzde 24,5, hizmetler ise yüzde 52,3 oranında pay aldı. Bu veriler, hizmet sektörünün istihdamdaki ağırlığını ortaya koyarken, tarımın hala önemli bir geçim kaynağı olduğunu gösterdi.
Konut ve yapılaşma
Muş'ta 2024 yılında 1.806 daire için yapı kullanım izin belgesi verildi. Bu sayı 2021'de 1.629 iken, yıllar içerisinde küçük dalgalanmalarla artış gösterdi. Aynı yıl yapı kullanım izni alınan toplam alan 386 bin metrekare olarak açıklandı.
Konut satışlarında ise düşüş gözlendi. 2023 yılında 3.618 konut satışı yapılırken, 2024'te bu rakam 1.934'e geriledi. 2025'in Ocak-Temmuz döneminde ise 1.790 konut satışı gerçekleşti.
Tarım ve hayvancılık
Muş'ta toplam tarım alanı 1 milyon 382 bin dekar iken, ekilen alan büyüklüğü 1 milyon 203 bin dekar olarak kaydedildi. Büyükbaş hayvan varlığı 867 bin, küçükbaş hayvan sayısı ise 1 milyon 158 bin oldu. Bu rakamlarla Muş, bölgenin önemli tarım ve hayvancılık merkezlerinden biri konumunda.
Ulaştırma ve trafik
2025 yılı itibariyle Muş'ta trafiğe kayıtlı motorlu kara taşıtı sayısı 34 bin 795 oldu. 2024 yılında kentte meydana gelen 1.396 trafik kazasında 19 kişi yaşamını yitirirken, 662 kişi yaralandı.
Enerji ve çevre
Muş'ta kişi başına düşen yıllık elektrik tüketimi 1.076 kilovatsaat olarak kaydedildi. Belediyeler tarafından kişi başına günlük temin edilen içme suyu miktarı ise 335 litre olarak açıklandı.
Dış ticaret
Muş'un ihracat ve ithalat rakamları da dikkat çekici. 2024 yılında ilin ihracatı 91,4 milyon dolar, ithalatı ise 88,3 milyon dolar olarak kayıtlara geçti. 2025'in Ocak-Temmuz döneminde ise ihracat 91,9 milyon dolar, ithalat 42,8 milyon dolar oldu. Bu veriler, Muş'un dış ticarette sınırlı bir hacme sahip olduğunu gösterdi.
Bölge illeriyle karşılaştırma
Muş'un verileri bölgedeki diğer illerle kıyaslandığında tablo daha net ortaya çıkıyor. Van'ın nüfusu 1 milyon 118 bin, Bitlis'in 282 bin, Hakkâri'nin ise 282 bin oldu. Nüfus artış hızında Van pozitif seyir gösterirken, Muş ve Bitlis'te düşüş gözlendi.
İşgücü göstergelerinde Muş'un işsizlik oranı yüzde 18,3 ile Bitlis (yüzde 11,7) ve Hakkâri (yüzde 11,4)'nin üzerinde gerçekleşti. Eğitimde ise Van ve Bitlis'in gerisinde kalan Muş, özellikle ortaöğretimde düşük okullaşma oranıyla dikkat çekti.
Sağlık hizmetlerinde de Van ve Hakkâri'nin gerisinde kalan Muş, yatak ve hekim başına düşen kişi sayısında yüksek oranlarla karşılaştı.