BASKİL İLÇESİ
Bedrettin KELEŞTİMUR
“Kara-Demir yoluna çatı kurmuş,
Yeşilin efsunkâr örgüsü Baskil…
Zenginliğimize zenginlik katmış,
Ticari hayatın sürgüsü Baskil…
Şu ulu tepe, Ziyaret Tepesi
Hasan Baba’yla o ne güzel mazi
Haroğlu’nda erenlerin niyazı;
Ders veren mizahın vurgusu Baskil
Köylerine vermiş ata adını,
Alın bir ‘uşak’ sözünün tadını
Görün, dağı bağ eden abâdını;
Vatanın en mahrem görgüsü Baskil
Yeşilin örtüsünde altın rengi
Sofralarımızda bulunmaz dengi,
Bir bilmecedir bu, söyleyin hangi?
Tatlı bir meyvenin sorgusu Baskil
Fırat’ın koynunda bir bahtlı şehir
Bağıyla, bahçesiyle tahtlı şehir
Gönüllerimizde otağlı şehir,
Dertlere şifadır sargısı Baskil…”
Fırat’ın koynunda yer alan ve 1926 yılında İlçe Statüsü kazanan Baskil İlçesi, Elâzığ İl Merkezine 38 km uzaklıkta, 1318 km2 yüzölçümüyle de, Elâzığ İlinin Merkez İlçeden sonra en fazla yüzölçümüne sahip ilçesidir. Rakım olarak da Elâzığ İlinin en yüksek rakıma sahip (1212 m.) İlçeleri arasında yer alır. Baskil İlçesinin 2024 yılı itibariyle nüfusu, 13 bin 443’tür. Bir önceki yıla göre İlçe nüfusunda, yüzde 18.91 bir azalma olduğu görülür. Şunu da belirtelim, 1926 tarihinde İlçe olan Baskil’in, ‘dört defa yer değiştirdiğini…’ tarihi kaynaklar belirtiyor.
Baskil İlçe nüfusunun yüzde 39, 49’u (5.309) İlçe merkezinde, toplam nüfusun 60.51’i de (8.134) kırsal kesim ve köylerde yaşamaktadır. Nüfusun bu demografik yapısı Baskil İlçesinde, ‘gıda, tarım ve hayvancılığa verilen önemi göstermektedir. Özellikle de, “Kayısı Bahçeleriyle ve Üretimiyle…” Elâzığ İlimize önemli katma değer kazandırır. Baskil İlçesinde, yerleşim birimi olarak; Bir Belediye, 6 Mahalle ve 60 Köy yer alır. Km2’ye düşen kişi sayısı ise 10 kişidir. Elâzığ İlinin yoğunluğu en az olan ilçesidir, diyebiliriz.
1927 nüfus sayımına göre Baskil İlçe Merkez nüfusu sadece 386 kişidir. 1950 yılında, 1.244 kişi, 1975 yılında 5.119 kişi ve günümüzde 5.309 olacaktır.
Tabi ki, Baskil İlçesinin de Harput’la bütünleşen bir tarihi vardır. Urartularında, Harput ve Palu Kalesinin yanında, Baskil çevresinde birçok kale yaptıkları biliniyor. Fırat Havzası, ‘suyla gelen kültür’ bir büyük medeniyet havzasıdır. Karakaya Barajı, İlçenin Batı yakasında, 100 km’yi bulan bir sahil şeridi oluşturmuştur. Karakaya Barajı üzerinde, Kömürhan Köprüsü, tarihi fonksiyonları itibariyle bölgedeki kaleleri, kervansarayları birbirine bağlayan askeri ve ticari öneme sahiptir.
Kömürhan Köprüsünün de, 4. Murat Döneminde 1623-1640 yılları arasında yapıldığı biliniyor. Bu tarihten önce Fırat’ta karşı yakaya geçilmesi için kelekler kullanılıyormuş. Yakın bir zamanda da, Kömürhan Köprüsü çift tüplü (2.400 m tünel ile birlikte yenilenmiştir.
Tarihi ve Kültür varlıklarının zenginliğiyle birlikte, Karakaya Barajıyla birlikte oluşan o mükemmel doğa; görülmeye ve gezilmeye değer… Gümüşçay ve Baskil Karaleylek Kanyonu, Suyatağı Karstik Oluşum, Zeynel Abidin Dağı, Şillan deresi, Masara Kalesi, Sancaktar Abdulvahap Gazi Türbesi ve Türkiye’nin en uzun köprüsü, Fırat Demiryolu Köprüsü (2.030 m) bir mühendislik harikası… Mesela, Baskil’de Fırat Nehri Kıyısındaki tarihi Haraba Köyü, “doğal bir seyir tepesi…” olarak bilinir. Baskil İlçesinin görülmeye değer kültür varlıkları arasında; Zeynep Türbesi, Hasan Baba Türbesi, Teslim Abdal Türbesi ve Mezarlığı, Muşar Dağı Kilisesi, Gündoğdu Tepesi vesaire sayılabilir.
Baskil adı nereden geliyor derseniz, bu yörenin en kalabalık aşiretini oluşturan “Herdi aşiretinin aynı adı taşıyan oymağından gelmektedir!” Baskil İlçesinde, Asur ve Hitit dönemlerine kadar giden Kaleköy, Şemsiyetepe, İmikuşağı, Habibuşağı Höyüklerinin varlığından da söz edebiliriz.
Dünya kayısı üretim alanının yüzde 25,4’üne Türkiye sahip… Türkiye’yi yüzde 9,7 ile İran, yüzde 7 ile Özbekistan, yüzde 5,3 ile Cezayir, yüzde 4,1 ile Afganistan takip etmektedir. Dünya kayısı üretiminin de, yüzde 22,4 (803 bin ton) ile Türkiye ilk sırada yer almaktadır. Türkiye’nin kayısı ihracatı, 2023 tarihinde 71 bin ton taze ve 70 bin ton da kuru kayısı olarak gerçekleşmiştir. Türkiye’nin illere göre kayısı alanı toplamda Malatya İli yüzde 61,5, Elâzığ İli ise yüzde 7,4’ünü oluşturmaktadır. 2023 yılı Malatya’nın taze kayısı üretimi 329 bin tonu bulmuştur. Elâzığ İlinin ise 25 bin ton olduğunu söyleyebiliriz… Nasıl ki Ağın İlçesi artık Elâzığ İlinin Badem üretimiyle ilk sırada yer alıyorsa, Baskil İlçesi de Kaysı üretimiyle zengin bir iklime sahip bulunuyor.
Baskil İlçe Merkezi; “Canbeyler, Cumhuriyet, Eski Baskil, Mustafa Demirel, Odabaşı ve Şefkat Mahallelerinden…” oluşmaktadır.
Baskil Doğancık Köyüne mutlaka uğrayınız… Orada bir kahraman insan yatıyor; Şehit Polis Fethi Sekin… Bu vatansever insan, 05 Ocak 2017 tarihinde şehit olacaktı. Elâzığ Şehir Hastanesine, ‘Şehit Polis Fethi Sekin’ ismi verilecekti… Şehit Fethi Sekin’e ithaf ettiğimiz bir şiirimizden; “Bir anda bütün gönülleri Feth ettin/ Şehadetinle, yücelikleri kat ettin/ Bedri, birlikte “SEKİN”e okuyalım/ Milleti, vatan uğrunda “BİR” ettin” Allah razı olsun.
Hafızalarda mutlaka kazınmalıdır, Baskil İlçemiz, Milli Mücadele’de önemli görevler ifa edecek olan, “İzollu Hacı Kaya, Pulutlu Halil Efendi ve Munzuroğlu Ali Efendileri…” bağrından çıkaracaktı.
Bir önemli tarihi anekdot daha belirtelim, “Anadolu Selçuklu Sultanı Alaattin Keykubat’ın hükümdar olmadan önce kardeşi İzzettin Keykavus tarafından 8 yıl boyunca Masara Zindanlarında tutsak tutulması…” Bu yöremizde mutlaka turizme açılmalıdır.
Baskilli insanımız, nüktedandır, mizahı sever. Çalışmayı, üretmeyi ve de paylaşmayı sever… Sosyal, Kültürel ve İktisadi faaliyetlerde önemli roller üstlendiklerini de biliyoruz. Müteşebbis bir ruha sahiptir. Hayata karşı sımsıcak tebessüm eder… Baskilli birçok münevver insanımızın bu şehre, şehrin insanına önemli katkıları/ Katma Değer sağladığını da belirtmek isterim. Selam ve Muhabbetle…
