HİLMİ ZİYA APAK KİMDİR?
Bedrettin KELEŞTİMUR
Şehrimiz insanına sormak isterim, “Hilmi Ziya Apak’ı ne kadar tanıyorsunuz?”
Bazen titrerim! Geçmişimize karşı unutkanız… Ve öyle ki, ‘iz bırakan insanlara karşı unutkanlığımız’ kendi şahsım için bir zaaf/ veya eksiklik olarak görürüm. İzmir- Karşıyaka Lisesi dendiğinde ilk akla gelen isim, Hilmi Ziya Apak olacaktır… Balıkesir Lisesi dendiğinde ilk akla gelen isim, Hilmi Ziya Apak olacaktır. “Anıt Eğitimci…” olarak anılır. İzmir-Karşıyaka ve Balıkesir’de, ‘bir caddeye/ veya sokağa ismi verilmiştir…’ Bu efsanevi şahsın anısına, görev yaptığı okullarda, ‘edebi yarışmalar yapılır…’
Eğitimci Hilmi Ziya Apak, Ağınlıdır… Bu güzel insanın hayatı başlı başına bir romandır. Özelliklede, günümüz öğretmenlerinin/ veya idarecilerinin kendilerine ‘rol-model alacakları…’ bir eğitimcidir.
Hilmi Ziya Apak, 1909 tarihinde Ağın İlçesinde gözlerini dünyaya açacaklar. Ağın, her bakımdan yetişmiş insanı, ‘aydını çok olan bir ilçemizdir’
Hilmi Ziya Apak’ın hayatı sancılı başlar… Babası, Amcası, dayısı Birinci Cihan Harbi, Sarıkamış Harekâtında Şehit düşecektir. Daha küçük yaşlarında annesini de kaybedecektir. Bu milletin, ‘ateşten gömlek giydiği yıllardır…’ O, iradesiyle zor bir geçitten çıkmanın mücadelesini disiplinli bir eğitim hayatıyla verecektir. Her şeye rağmen okumak… İlk ve Orta Okulu, kendi şehrinde okuyacaklar. Sonra ver elini gurbet yolu… Adana muallim mektebi ve Ankara Gazi Eğitim Enstitüsü… Edebiyat öğretmeni olarak ilk öğretmenlik yılları Adana’da geçecektir. 1937 tarihinde, Turgutlu Ortaokulu’nda müdür olarak göreve başlar. Fedakârlık ve başarı bu erdemli insanın, ‘kimliğidir…’ O kimlikle, çevresinin dikkatleri sürekli üzerinde olacaktır. 1937 yılında, İzmir-Karşıyaka Ortaokulu Müdürlüğüne atanacaklar… İşine, görevine âşık bir eğitimci…
Bir şiirimizde şöyle deriz; “Yiğit odur ki, yolunda sağlam yürür/ Aklı, yüreğinde ses; gürler yürür/ Bir kızıl alev gibi yanar, yürür/ Yürü şehrim, öksüz değil bu dava; Türk Birliğine meşale yakar, yürür!”
Apak’ın en büyük özelliği, “halk ile el ele vermesidir…” 2.Dünya Savaşı şartlarında, ‘bulunduğu şartları en ekonomik bir şekilde değerlendirmesi ve üretimle eğitime katkı sağlaması…’
1945-1946 yıllarında, “Karşıyaka Lisesinin kurulmasına öncülük edecekler…” Karşımıza öyle bir Apak çıkıyor ki, bu zat sadece bir lisenin müdürü olarak değil; “hem Karşıyaka Halkevi ve hem de Karşıyaka spor kulübü başkanlığını da üstleniyor…” Karşıyaka Lisesi, spor alanında o dönemlerde Türkiye’de önemli sportif başarılara imza atıyor. Hilmi Ziya Apak’ı bizler, “Öğretmenler Derneği Başkanı…” olarak da o yıllarda görmekteyiz. Halkevi’nde, birçok önemli projeleri hayata geçiriyorlar. Konferanslar, Konserler, Tiyatro Faaliyetleri… Halka ücretsiz, ‘sağlık hizmetleri…’
Kahraman Kimdir, şiirimizde şöyle sesleniriz; “Kahraman kimdir, sorarım kendime?/ Gönül yangını ile tutuşandır/ Feryadı ile çığlığı içinde,/ Vakıf ruhuyla kendini aşandır!”
Rahmetli Fethi Gemuhluoğlu’nda, Vehbi Conker’de, Ağınlı birçok eğitimcide, ‘vakıf insan olma şuurunu görüyoruz…’ Rahmetli Eğitimci Fahri Dedemizde de, ‘vakıf zihniyetini rahmetli babam bizlere sıklıkla anlatırlardı…’
İzmir Karşıyaka Lisesi Eğitim Vakfının yıllarca geleneksel hale getirdiği, “Hilmi Ziya Apak Edebiyat Ödülleri Ödüllü Hikâye Yarışmaları ve bununla ilgili Ödül Törenleri…” birer ahde vefanın eseridir.
İzmir-Karşıyaka Mahallesine gittiğinizde sizleri, “Hilmi Ziya Apak Sokak’a…” mutlaka uğrayınız…
Merhum Hilmi Ziya Apak’ın, bir diğer önemli görev yeri ise, “Tarihi Balıkesir Lisesidir…” Balıkesir’de bir Orta dereceli okulunu açılış tarihi, 1884’lere kadar gider… 15 Şubat 1885 tarihinde de ilk Lise Öğrenimine başlanıyor… Balıkesir Lisesinin tarihi kaynaklarda takdirle yâd edilen bir özelliği de;
“1914-1915 ila 1915-1916 yılları arasında 8.9.10, 11 ve 12. Sınıflara kayıtlı bulunanlar ile mezun 100 civarındaki öğrencinin hemen hemen tamamı gönüllü olarak cepheye gitmiş ve pek azı gazi olarak dönmüştür. Bu sebepledir ki, Balıkesir Lisesi 1916-1918 yılları arasında mezun verememiştir.”
Hilmi Ziya Apak, böyle bir liseye 1950-1951 eğitim-öğretim yılında, ‘idealist ve mücadelesi kimliğiyle Balıkesir Lisesi Müdürü olurlar…” Apak’ın, Lise Müdürlüğünü ‘efsanevi yıllar olarak anlatırlar’
Milli Eğitim Bakanlığına âcizane teklifimiz, Hilmi Ziya Apak gibi idealist şahsiyetlerin bulundukları okullardaki idareciliği, ‘eğitim camiasına anlatılmalıdır’
Rahmetli Apak, “Balıkesir Lisesini bir kimlik…” yapmışlar. Müdürlüğü döneminde, ‘geleneksel mezun buluşmaları…’ hayata geçirilir. Onun döneminde, 1950’li yıllarda; “Balıkesir Radyo Deneme Yayınlarına…” başlar. Türkiye’de ilk defa, Radyo İstasyonu kuran lise unvanına, Balıkesir Lisesi kavuşacaktır. “Lisemizin Sesi Dergisi…” Balıkesir’de, ‘ses getiren bir dergi…’ olacaktır.
Hilmi Apak ve arkadaşları tarafından, “Göçmenler Karşılanırken!” isimli bir eser çıkarılır. Bu eserde, Bulgaristan’dan gelen çok sayıda göçmenlerin problemleriyle yakından ilgilenilir. Hilmi Ziya Apak’ın oğlu Prof. Dr. Reşat Apak’ta; “2017 Yılı TÜBİTAK Bilim Ödülünü…” Temel Bilimler Alanında alacaklar…
Hilmi Ziya Apak, 1970 yılında 61 yaşında emekli olurlar. Bütün ömrünü kendileri eğitime vakfedecekler.